Uroda grozy i Czarny potok

 Niemożliwy do intelektualnego ogarnięcia, skrywający skrzętnie swe tajemnice Czarny potok angażuje nie tylko nasze władze umysłowe, ale odwołuje się też do emocji. Aby pokazać „nagie życie” – Historię, której nie dotknął mit, której nikt nie zdążył obłaskawić – oswoić i zgalwanizować. Buczkowski w Czarnym potoku musiał więc przejść na stronę brzydoty, brutalizmu, okrucieństwa, musiał – operując dysonansem – zburzyć dobre samopoczucie czytelnika. A jednak – paradoksalnie – Czarny potok czy Dziennik wojenny wytwarzają coś, co należałoby nazwać „urodą grozy”. Nie bez racji powiada się niekiedy o Czarnym potoku, że ma w sobie przedziwną hipnotyzującą moc. Wystarczy przywołać nader sugestywne, przerażające, a zarazem wspaniałe literacko opisy zniszczenia i destrukcji. Podobnie jak przygnębiające, utopione w czerni i szarości, obrazy kresowej przyrody (…).

Sławomir Buryła

Literatura polska wobec zagłady (1939-1968), pod red. Sławomira Buryły, Doroty Krawczyńskiej i Jacka Leociaka, Fundacja Akademia Humanistyczna i Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2012, str.508.